[ Pobierz całość w formacie PDF ]
tłuszczowej.
72
73
Rozdział V
Energia: mniej znaczy więcej
Energia to coś, co dotyczy wszystkich, ka\dego dnia i na ka\dy mo\liwy
sposób. Niezale\nie od tego, czy próbujesz wyprawić dzieci do szkoły, czy
biegniesz w maratonie, energia jest rzeczą niezbędną.
Większość z nas myśli o niej przez pryzmat samopoczucia: "Czy jestem
zmęczony?", "Czy mam dość energii, by dokończyć koszenie trawnika?" albo
"Czy chce mi się szykować obiad?" Naszym osobistym miernikiem energii jest
nasze samopoczucie i zdolność do wykonywania zadań, które stawia przed
nami \ycie. Czym jednak jest właściwie owa energia i skąd bierze się w
naszych ciałach i komórkach?
Pytania te są tak zasadnicze, \e omówieniu tych zagadnień poświęcimy cały
rozdział. Wokół sposobów, w jakie nasz organizm wytwarza energię, a tak\e
tego, które produkty spo\ywcze dostarczają energii, narosło wiele mitów.
Mamy nadzieję, \e uda się nam rozwiać niektóre z niejasności, które gęstą
chmurą otoczyły dogmat dotyczący węglowodanów i energii.
Najbardziej popularne usprawiedliwienie konsumpcji du\ych ilości
węglowodanów mówi, \e trzeba je jeść, bo są zródłem energii. Jest to nie
tylko stwierdzenie niedokładne, ale wręcz błędne. Organizm dysponuje
bardzo szczególnymi mechanizmami do
75
produkowania energii. Węglowodany są tylko jednym z mo\liwych jej zródeł,
i to wcale nie najlepszym.
Co więcej, twoja dieta w ogóle nie musi zawierać węglowodanów, abyś mógł
je u\ytkować do celów energetycznych. Organizm człowieka mo\e je
syntetyzować, pod warunkiem \e dostarczymy mu dość białka. Ograniczenie
dziennego spo\ycia cukrowców do najwy\ej 72 g - 6 jednostek chlebowych -
przysporzy ci więcej energii, przynajmniej dopóki będziesz jeść dość białka.
Nie przyjmuj tego twierdzenia na wiarę: spróbuj sam! Tylko praktyka pozwoli
ci docenić wpływ diety niskowęglowodanowej na mo\liwości energetyczne
twego organizmu.
Ten rozdział nale\y do najbardziej skomplikowanych rozdziałów ksią\ki,
dlatego mo\e wymagać od czytelnika szczególnie starannego przeczytania.
Nasz cel polega na rozproszeniu chmur nieprawdziwych informacji i bajd
zaciemniających kwestię fizjologii produkcji energii u człowieka. Przede
wszystkim do jej wytwarzania nie są potrzebne węglowodany. Tłuszcz
dostarcza więcej energii ni\ węglowodany w odpowiadającej mu ilości, a
dieta niskowęglowodanowa podnosi wydajność procesu jej wytwarzania. Co
więcej, dla wielu narządów właśnie tłuszcz jest bardziej odpowiednim
zródłem energii.
A oto coś, co powinno podziałać na ciebie jak zimny prysznic. Nauczono nas
uwa\ać, \e diety niskotłuszczowe są zdrowe dla serca. Ale czy wiesz, \e
głównym zródłem energii dla serca jest tłuszcz? To prawda. Węglowodany
mają bardzo niewielki udział w procesach energetycznych podtrzymujących
czynności serca, a preferowanym przez nie zródłem energii jest tłuszcz
nasycony. Tak więc od\ywiając się pokarmem wysokowęglowodanowym
odmawiamy sercu właśnie tego, co jest mu najbardziej potrzebne.
Jeśli nie jesteś zainteresowany szczegółami biochemii procesów
prowadzących do wytwarzania energii, mo\esz ominąć ten rozdział, nie
gubiąc jednak z pola widzenia głównego przesłania tej ksią\ki. Jednak\e do
niektórych zasad omówionych w tym rozdziale będziemy się odwoływać w
rozdziale 10, dlatego proponujemy, abyś przynajmniej rzucił okiem na ten
materiał. Jeśli jednak decydujesz się przeskoczyć ten rozdział, będziesz
musiał przyjąć na wiarę nasz punkt widzenia, \e węglowodany nie są
niezbędnym zródłem energii dla człowieka, nawet tej najbardziej
poszukiwanej "szybkiej" energii.
CYKLE ENERGETYCZNE x
Wytwarzanie energii jawi się podstawowym procesem niezbędnym do \ycia.
Energia potrzebna jest nie tylko do wejścia na schody; bez prawidłowego
działania procesów energetycznych komórki nie mogą się dzielić, wszystkie
reakcje biochemiczne ulegają upośledzeniu, a wreszcie całe ciało odmawia
sprawnego funkcjonowania.
Energia mo\e występować w ró\nej postaci, jako ciepło, światło, energia
elektryczna i chemiczna, ale jedno z podstawowych praw fizyki stanowi, \e
nie mo\e być stworzona ani zniszczona. Mo\e tylko ulegać przemianom z
jednej formy w drugą i właśnie tę jej właściwość wykorzystują wszystkie
istoty \ywe na Ziemi. Cały cykl energetyczny \ycia bierze się ze Słońca. To
jego reakcje jądrowe dostarczaj ą energii początkowej, która umo\liwia \ycie
zwierząt i roślin.
Zwiatło słoneczne, jedna z form energii, zostaje przekształcone w roślinach w
węglowodany, a procesowi temu towarzyszy wydzielanie tlenu. Proces ten
zwiemy fotosyntezą. Poza światłem słonecznym do fotosyntezy potrzebny
jest jeszcze dwutlenek węgla i woda. Melvin Calvin i naukowcy, którzy w
latach pięćdziesiątych pracowali z nim na Uniwersytecie Kalifornijskim w Ber-
keley, wyjaśnili wiele etapów chemicznych fotosyntezy. Za osiągnięcia na tym
polu Calvin otrzymał w 1961 roku Nagrodę Nobla w dziedzinie chemii i od
tego czasu fotosyntezę nazywa się często cyklem Calvina.
76
77
Węglowodany w roślinach są zjadane przez zwierzęta, a te z kolei u\ywają
ich do wytworzenia energii. Produktem ubocznym rozkładu węglowodanów
jest dwutlenek węgla, który zwierzęta wydychają do środowiska, gdzie znów
mo\e zostać spo\ytkowany przez rośliny do fotosyntezy. Jest to zatem
główny cykl energetyczny.
Między tymi podstawowymi etapami zachodzą inne wa\ne procesy. W
niniejszym rozdziale spróbujemy zaznajomić cię z tym, w jaki sposób
zwierzęta wytwarzają energię, a tak\e z ró\nicami między wytwarzaniem
energii przez zwierzęta i prymitywne jednokomórkowce. Wprowadzenie to
pozwoli rozwiać chmurę mitów otaczającą węglowodany i procesy
energotwórcze organizmu.
ENERGIA śYCIA
Jak ju\ wspomnieliśmy, energia, która w formie energii chemicznej
podtrzymuje \ycie na Ziemi, bierze swój początek na Słońcu. Powstaje ona w
wyniku dwóch podstawowych procesów. W jednym z nich cząsteczka, która
dostarcza energii - np. zawarta w pokarmie - ulega utlenieniu, czemu
towarzyszy wydzielenie energii. W drugim procesie energia jest pozyskiwana
poprzez reorganizację cząsteczek, bez utleniania.
Utlenianie zachodzi poprzez usuwanie elektronów (ujemnie naładowanych
cząstek elementarnych) lub przyłączanie tlenu. Elektrony usunięte z
cząsteczki po\ywienia słu\ą niektórym komórkom do wytwarzania energii.
Proces ten wymaga udziału tlenu. W innych rodzajach komórek dochodzi do
fermentacji - serii przemian chemicznych, które równie\ prowadzą do
wytworzenia energii, tyle \e w warunkach beztlenowych.
W obu tych procesach powstaje cząsteczka zwana trój fosforanem adenozyny
(ATP). ATP to związek chemiczny, w którego
78
wiązaniach zmagazynowana została energia. Ryć. 5.1 przedstawia budowę
chemiczną ATP; widać trzy grupy fosforanowe (trójfo-sforan) przyłączone do
jednej cząsteczki adenozyny. Istotną cechą budowy tego związku są właśnie
owe wiązania z grupami fosforanowymi, poniewa\ to w nich zmagazynowana
jest energia chemiczna tej cząsteczki.
Kiedy komórki potrzebują energii do wypełniania swych ró\norakich funkcji,
wiązania chemiczne w cząsteczce ATP słu\ąja-ko jej zródło. Jednak\e, aby
energia chemiczna wiązań mogła zostać uwolniona na potrzeby komórek,
wiązania muszą zostać rozerwane. W wyniku pękania wiązań ATP powstają
dwie nowe cząsteczki chemiczne, a mianowicie dwufosforan adenozyny
(ADP) i grupa fosforanowa. Rozerwanie jednego z wiązań z resztami
fosforanowymi powoduje uwolnienie energii. Proces ten został schematycznie
przedstawiony na ryć. 5.2. Z kolei do wytworzenia ATP potrzebne są zasoby
[ Pobierz całość w formacie PDF ]