[ Pobierz całość w formacie PDF ]
się wydawać, że człowiek odczuwa przyjazń względem siebie pragniemy je posiadać sami dla siebie, to jest sprawą jasną,
samego. że istnieje przyjazń względem nas samych, tak jak
W rzeczywistości takie pojęcia jak: uczuciowa sympatia, stwierdziliśmy82, że i niesprawiedliwość istnieje w stosunku
szczęśliwe życie i tym podobne, albo odnosimy do do siebie samego. Bo skoro jeden dopuszcza się
przyjazni skierowanej względem nas samych, albo do niesprawiedliwości, a ktoś inny doznaje niesprawiedliwości,
przyjazni doskonałej. Bo w obydwu przypadkach spoty- a ta sama osoba jest niepodzielna, stąd wydaje się, że nie
kamy wszystkie te elementy. Albowiem i wspólne przeby- można być niesprawiedliwym w stosunku do siebie
wanie i pragnienie istnienia, i życie szczęśliwe, i inne tego samego. Ale to się zdarza, jak stwierdziliśmy w trakcie
rodzaju rzeczy zawierają się w tych formach przyjazni. rozważań nad częściami duszy. Skoro jest ich więcej, a nie
Ale ponadto może się wydawać, że tam, gdzie jest spra- tylko jedna, i nie są ze sobą w zgodzie, wtedy spotykamy
wiedliwość, zachodzi i przyjazń78. Dlatego ile jest form się z niesprawiedliwością względem siebie samego.
sprawiedliwości, tyle samo i przyjazni. Otóż stosunek Odpowiednio do tego można przyjąć, że istnieje i przyjazń
sprawiedliwości zachodzi pomiędzy cudzoziemcem a oby- względem siebie
watelem, niewolnikiem a panem, obywatelem a obywa-
79
Chodzi o cudzoziemców osiadłych w innych państwach, tzw.
telem, synem a ojcem, kobietą a mężczyzną, i po prostu
metojków.
8
°Por. EE 1240 a-b i EN 1168 b, 1166 a-b.
81
Por. EW 1210 b 33.
"Por. EW 1211 a 16.
82
Por. EW 1195 b-96 a.
'8 Por. EE 1241 b i EN 1159 b-61 b.
x»
OFII
O życzliwości i zgodzie w przyjazni
118 Etyka Wielka. Księga II 119
samego. Bo skoro mamy przyjaciela, jak mówimy, i chcemy przewagę. To jest właśnie równość proporcjonalna. Stosunek
podkreślić, że on nam jest szczególnie drogi, mówimy: jedną równości zachodzi w jakiś sposób wtedy, jeżeli jeden
mamy wspólną duszę. Skoro więc dusza składa się z kilku części, otrzymuje mniejsze dobro, ponieważ jest gorszy, a drugi
wtedy będzie stanowiła jedność, ilekroć rozum i uczucia większe, ponieważ jest lepszy.
nawzajem będą ze sobą zgodne (w ten sposób osiągnie się
jedność). Tak że jeżeli będzie jedna, zaistnieje przyjazń w stosunku
12. O przyjazni wśród krewnych (oufy^uc?)).
do siebie samego. Ale ten sam rodzaj przyjazni, tj. przyjazni do
O życzliwości (euvoia) i
siebie samego, spotkamy u człowieka wartościowego. Albowiem
Zgodzie (ó[ióvoia) w przyjazni
u niego jednego części duszy pozostają wzajemnie w poprawnych
stosunkach dzięki temu, że nie są sobie przeciwne, gdy tymczasem
A spośród wszystkich omawianych form przyjazni poniekąd
człowiek bezwartościowy nigdy sam sobie nie jest przyjazny,
najbardziej uwidacznia się uczucie przyjazni, które zachodzi
ponieważ zawsze walczy sam ze sobą. W każdym razie człowiek
w stosunkach pokrewieństwa83, a zwłaszcza w stosunku ojca
nieopanowany, ilekroć dokonuje czegoś powodowany
do syna. A dlaczego ojciec darzy syna większym
przyjemnością, wkrótce 1211 b potem żałuje i sam siebie przeklina.
przywiązaniem, aniżeli syn ojca? Czyż więc, jak niektórzy
Podobnie zachowuje się człowiek zły w przypadkach pozostałych
utrzymują, i dla wielu84 to jest słuszne, dlatego że ojciec jest
wad: bez przerwy sam ze sobÄ… walczy i sam do siebie jest w
jak gdyby dobroczyńcą dla syna, a syn winien jest
opozycji.
wdzięczność za dobrodziejstwo? Można więc przyjąć, że to
Ale istnieje i przyjazń oparta na równości, jak np. przyjazń
samo odnosi się do przyjazni opartej na korzyści. I rzecz ma
wśród towarzyszy opiera się na równości arytmetycznej i na
siÄ™ tutaj podobnie jak to widzimy w odniesieniu do
równej możliwości posiadania dobra, ponieważ żaden z nich
praktycznych umiejętności. Twierdzę, że są przypadki85, kiedy
nie jest wart posiadać więcej od drugiego, ani co do liczby,
cel i działanie są tożsame i nie ma jakiegoś innego celu oprócz
ani co do znaczenia, ani co do wielkości dóbr, tylko po
działania, jak np. dla fletnisty cel i działanie jest tym samym
równej części, gdyż towarzysze pragną być w jakiś sposób
(albowiem gra na flecie jest dla niego celem i działaniem), ale
sobie równi. A na nierówności opiera się ojca do
nie w sztuce budowania (bo tutaj jest jeszcze inny cel obok
syna, poddanego do rządzącego, silniejszego do słabszego,
działania). Przyjazń jest również pewnego rodzaju działaniem
kobiety do mężczyzny i po prostu tam, gdzie w przyjazni jest
i cel nie różni się od działania, tj. uprawiania przyjazni, tylko
miejsce dla słabszego i silniejszego. Bo ta przyjazń oparta na
to jest to samo. Otóż ojciec jakoś zawsze intensywniej działa
nierówności jest przyjaznią proporcjonalną, ponieważ roz-
na skutek tego, że syn
dając dobra, nigdy nikt nie dałby po równi człowiekowi
83
Por. EE 1241 a-b, 1242 a i EN 1167 b-68 a.
84
lepszemu i gorszemu, tylko zawsze więcej temu, kto ma
Autor prawdopodobnie ma na myśli Ksenofonta, który we
Wspomnieniach o Sokratesie II, 2 6 mówi o tym, jak to Sokrates nakazywał
K»
synom kochać matkę.
85
Cel od działania oddziela autor w EW 1197 a 4 nn.
'.OFII
Czlowiek wartościowy nie jest samolubem
120 Etyka Wielka. K saga II 121
jest jego dziełem. A to można również zauważyć w od- Zgoda89 zaś jest bardzo zbliżona do przyjazni, jeślibyś
[ Pobierz całość w formacie PDF ]