[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Po tych słowach Polemiusz wstaje i z miną poważną
Płaszcz swój ponury lasce powierza sękatej.
A wtedy bogini włosy ich obojga wieńczy zielenią
Oliwki pokoju, splata ich ręce i dyktuje umowę,
By uznał ją dziadek Nymfidiusz. Tak dobra wróżba Atropy
I złote tych sióstr nici zgodnie ich w parę złączyły.
w. 175 Kynosura nimfa, która wychowywała małego Zeusa, prześladowana przez
Kronosa; w nagrodę Zeus wyniósł ją potem na niebo jako konstelację Małej Niedzwiedzicy.
w. 176 Dyktynna Diana, której postać przyjął ukrywający się przed Herą Zeus, gdy
romansował z Kynosura.
w. 179 panna Araneola; Trytonida Pallada.
w. 182 Laida hetera koryncka.
w. 184 Cynika Diogenesa Cynika, znanego z legend i anegdot filozofa autarkii
(samowystarczalności) z V/IV w. p.n.e.
147
Mnemosynam, Europam, Semelen, Ledam, Cynosuram
serpens, bos, fulmen, cygnus, Dictynna solebat.
Iamque opus in turrem Danaae pluuiamque metalli
ibat et hic alio stillabat Iuppiter auro,
cum uirgo aspiciens uidit Tritonida uerso
lumine doctisonas spectare libentius artes;
commutat commota manus ac pollice docto
pingere philosophi uictricem Laida coepit,
quae Cynici per menta feri rugosaque colla
rupit odoratam redolenti forpice barbam.
Subrisit Pallas castoque haec addidit ore:
Non nostra ulterius ridebis dogmata, uirgo
philosopho nuptura meo; mage flammea sumens
hoc mater sine texat opus. Consurge, sophorum
egregium Polemi decus, ac nunc Stolca tandem
pone supercilia et Cynicos imitatus amantes
incipies iterum paruum mihi ferre Platona".
Haerentem tali compellat uoce magister:
Perge libens, neu tu damnes fortasse iugari,
quod noster iubet ille senex qui non piger hausit
numina contemplans Anyto pallente uenenum".
Dixerat; ille simul surgit uultuque modesto
tetrica nodosae commendat pallia clauae.
Amborum tum diua comas uiridantis oliuae
pace ligat, nectit dextras ac foedera mandat,
Nymphidius quae cernat auus. Probat Atropos omen
fuluaque concordes iunxerunt fila sorores.
w. 192 mistrz Platon,
w. 194 starzec Sokrates.
w. 197 płaszcz filozofa; odkłada go wraz z laską, także atrybutem filozofów,
w. 198 bogini Pallada.
w. 200 Nymfidiusz dziadek Polemiusza (?); Atrapa jedna z trzech Parek,
Przecinająca nić życia i losów każdej osoby.
148
Takie epitalamium może budzić wątpliwości co do trafności swej treści
w utworze weselnym. Sam autor wyjaśnia to jako robotę świadomą we wspo-
mnianym już liście, który warto tu przytoczyć miast naszej interpretacji i
opinii;
Sydoniusz Polemiuszowi pozdrowienie!
Po twoim wyjezdzie, mój Polemiuszu, bracie najdroższy, zastanawiałem
się bardzo, jak mógłbym na ślub twój, ślub filozofa, napisać utwór
okolicznościowy. Przyszła mi na myśl treść, z której tenoru łatwo się
zorientować, że miałem na uwadze raczej uczoność twoją niż okazję.
Rezygnując więc z frywolności epitalamiów, wlokłem pióro poprzez surowe i
chropowate prawidła filozofii. A są one takie, że bez wielu nowych wyrazów,
które pomijając innych wymownych autorów znane są specjalnie tobie i
twoim platonikom, nie dałoby się uskutecznić takiego utworu.
Bacz więc, czy to nie przez nieznajomość rzeczy niektórzy sądzą
pochopnie, że nie wypada w epitalamium mówić o środku (centrum =
medium), proporcji (proportio), odstępach (diastemata = spatia), sferach
(climata = zonae, orbes), odcinkach (myrae). Ja w każdym razie za
przykładem konsulara prawdziwie Wielkiego1, czy Domnula, człowieka po
kwesturze, czy dostojnego Leona, śmiało twierdzę, że idące po arytmetyce
części filozofii, muzyka i astronomia, w żaden sposób nie dadzą się wyłożyć
bez tych terminów. A jeśliby je ktoś ganił jako wyrazy greckie i obce, jakimi
są istotnie, to taki niech wie, że alboby się musiało zrezygnować z mówienia o
tych naukach, albo w języku łacińskim mówić o tych rzeczach niedokładnie.
Kto by zaś był innego zdania i chciał mnie potępić, musi potępić także
Warrona2, Serenusa3, Censoryna4, autora świetnej rzeczy de die natali.
Przeczytasz tu także nowy termin essentia (w. 102). Ale użył go już
Cyceron5. Ten, mówiąc essentia i indoloria, dodał, że wolno nowym pojęciom
nowe
1
konsulara Wielkiego Magnusa, ojca Araneoli, interesującego się, jak obaj dalsi,
filozofią i gramatyką, tj. filologią.
2
Marek Warron znany polihistor z czasów Cycerona.
3
Serenus Sammonicus uczony z II/III w.
4
Censoryn gramatyk i uczony z III w. n.e.
149
nadawać nazwy... Zresztą ponieważ wmieszałem tu treść filozoficzną przez
wzgląd na sympatię do ciebie, w tobie przede wszystkim szukam obrońcy mego
postąpienia. A Wenus i zdobiące utwór zmyślone Amory niechże się ofiaruje
takiemu, który nie zasłużył, by go taką treścią chwalono6.
5
Cyceron por. Academica, I 7 i fr. 16, s. 145 w wyd. Baitera; indoloria tj.
in-doloria, niewrażliwość na ból, na cierpienie (gr. apatheia); essentia gr. ousia,
analogicznie do intellegentia itp.
6
by go taką treścią chwalono jak to tutaj zrobił Sydoniusz.
150
Epitalamium dla Rurycjusza i Hiberii
W nieco pózniejszym epitalamium dla Rurycjusza wrócił jednak Sydoniusz do
tradycji. Bogini Wenus z korynckiej świątyni, zachęcona przez Amora, który
rozbudził miłość w sercu Rurycjusza, wybiera się ze swym orszakiem bóstw
i nimf do domu weselnego, gdzie sama łączy młodą parę w małżeństwo, życząc
im zgody, szczęścia, potomstwa.
Przedmowa, pisana w dystychu elegijnym, przypomina wesele Peleusa i Tetydy
jako pierwowzór uroczystości weselnych, gdzie oprócz innych popisów były
i poetyckie co tłumaczy występ Sydoniusza z okolicznościowym utworem.
Przedmowa
Gdy w grotach pagazejskich u skał urwistych Ematii
Pelion urządzał wesele mieszkanki morskich fal,
Za ciasna była ziemia dla ślubnych darów mnogości
Od bóstw: prześcigały się w skarbach tu niebo, tu toń mórz.
Korowody taneczne prowadził sam teść, jakby płaszczem okryty
Zielonym, a sam kolorem podobny do głębi modrych wód.
Nimfa też z morza, w nagości przychodząc do ślubu,
Bać się zaczęła ciała męża w osłonie szat.
Potem z bogów obecnych każdy, bez grozby zamiaru,
Pokazywał w zabawie, czym odznaczał się sam.
Jowisz cisnął piorunem, lecz chłodnym i bez siły,
I mówił przy tym: Gorętsza Wenus dziś.
Potem Polluks popisał się boksem, Kastor jazdą konną,
Pallada kitą szyszaku, Delijka kołczanem strzał.
Alkidę maczuga, Marsa wyróżniła włócznia,
Arkadyjczyka kaduceusz, Bromiosa z jelonka skóry strój.
Tu także świetny Orfeusz prowadził Pimplejady,
[ Pobierz całość w formacie PDF ]